1. Planlı hareket edin, doğru ve etkili ders çalışın.
Ders çalışırken kısa dönemli planlar yapmanız çok önemlidir. Tamamlanan her hedef, kendinizi daha iyi motive etmenizi ve bir sonraki adımı atmak için daha hevesli olmanızı sağlayacak. Konuyu tam olarak anlamadan ezberlemeye çalışmak, bilgilerin daha çabuk unutulmasına sebep olarak ve yorum yapma yeteneğinizi zayıflatır. Bu yüzden kendinizi iyi tanıyın ve öğrenme stilinizi keşfedin.

2. Her şeye hayal kurarak başlayın.
Hayalinizi amaca, amacınızı projelere, planlara ve eylemlere döktüğünüzde o hayale ulaşmak için yol haritanızı belirlemiş olursunuz. Hayalinize ulaşma arzusu harekete geçmeniz, bu yolda daha azimli ve başarılı olmanız için önemli bir motivasyon kaynağı olacak.

3. Doğru ve gerçekçi amaç ve hedefler belirleyin.
Öncelikle orta vadeli, yani 3-5 yıl sonrasına yönelik amacınızı belirleyin. Hedefiniz, kapsamlı ve büyükse, daha başarılabilir alt hedeflere ayırın. Hedeflerinizi belirlerken aşağıdaki SMART kuralını uygulamak çok işinize yarayacak.

• Spesifik
• Ölçülebilir
• Gerçekçi
• Ulaşılabilir
• Zaman Sınırlı olmalıdır

Örneğin: “50 olan İngilizce notunu bu dönem sonuna kadar 65’e çıkarmak”

4. Başkalarının fikirlerini de dinleyin.
İnsan, sadece kendi aklını değil başkalarının aklını da kullanarak başarıya ulaşır. Çevrenizdeki insanları dinleyin ve fikirlerinden yararlanın. Bazen problemler ile tek başına baş edemeyebilirsiniz. Grup çalışmasına önem verin. Çevrenizdeki insanların fikrini dinleyin ancak doğruyu her zaman siz seçin.

5. Kendiniz için yaşayın.
Kişi bazen çevresinden ve toplumun belli kesimlerinden kabul görmek için türlü maske ve kostümlere bürünür. Olmadığı biri gibi davranmaya başlar. Herkes tarafından sevilmek ve onaylanmak fikrine o kadar kendini kaptırır ki, maske üzerine maske, kostüm üzerine kostüm ekler ve kendini bu maske ve kostümlerle tanımlamaya başlar. Oysa ki gerçekte olan, kalabalığın içinde kaybolan ve ne uğruna yaşadığını bilmeyen milyonlarca insandan birine dönüştüğüdür. Bu yanlışa düşmeden kendi doğrularınızı takip edin.

6. Çalışmayı son dakikaya bırakmayın.
Son dakika ezbere dayalı sınav çalışmasından edineceğiniz bilgiler kalıcı değildir. Aceleyle öğrenilmeye çalışılan konular tam olarak kavranmayacağı için karışıklık ve hatalara sebep olur. Konuları öğretildiği gün, iyice kavrayarak çalışmak, her yeni ders sonrasında pekiştirmek ve tekrar etmek, sınav haftanızın tahmin edemeyeceğiniz kadar rahat ve başarılı geçmesini sağlayacaktır.

7. Belirsizlik ve kararsızlığın sizi etkilemesine izin vermeyin.
Hayatımızı ve gittiğimiz yolu, yaptığımız seçimlerimiz belirler. Hayatta bize sunulan seçenekler ve sonuçları her zaman siyah ve beyaz kadar net olmayabilir. Bu sebeple belirsizlik içeren bir durumla karşılaştığımızda veya bir durum karşısında kararsız kaldığımızda motivasyonumuzu kaybeder, ilerlemeye çekiniriz. Bunun üstesinden gelmenin birçok yolu vardır. Mesela öncelikle derin bir nefes alıp, sakin kafa ile seçeneklerin avantaj ve dezavantajlarına yoğunlaşabilirsiniz. Hangi seçeneğin daha çok veya daha tatmin edici avantajları var? Bu aşamada içimizde de bazı cevaplar oluşmaya başlayacaktır. Böylece karar vermek çok daha rahat hale gelir.

8. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık servisi ile barışık olun.
Rehberlik servisinin faydaları maalesef pek bilinmiyor ve birçok kişi ihtiyacı olmasına rağmen yardımın yanı başında olduğunun farkında olamıyor. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Servisi, bireyin kendisini daha iyi tanıması, sorunlarını çözmesi, ilgi ve yeteneklerine uygun hayat ve kariyer seçimleri yapabilmesi için uzmanlar tarafından sunulan profesyonel bir hizmettir.

9. Kararlı olun.
Azim ve kararlılıkla çalışmak insanı başarıya götürür. Başarının en büyük engeli, zihindeki ‘ben bu işi yapamam’ düşüncesidir. Zihninizdeki olumsuz düşünceleri silin, atın. İnanıp çalışınca elbette ki başaracaksınız.

Meslek Seçiminin Önemi
Meslek seçimi, kişinin hayatı boyunca iyi olma halini, mutluluk ve doyum hislerini belirleyen başlıca etmenlerden biridir. Kişi, sahip olduğu meslek aracılığıyla kendisini ifade edebildiğinde, üretken olabildiğinde, yaptığı işi anlamlı ve kendisine uygun bir tercih olarak gördüğünde, iş yaşamında başarı elde edebilir ve yükselebilir. Hayattan zevk alabilir, mutlu ve huzurlu bir yaşam sürdürebilir. Tersi durumda, kişinin iş yaşamında isteksizlik, motivasyonsuzluk, tükenmişlik gibi olumsuz hisler ve durumlarla karşılaşması olasıdır. Bu işyerindeki performansını olumsuz yönde etkiler, hem de kişinin genel anlamda yaşam doyumunu azaltır. Bu nedenle mesleğinizi seçerken dikkatli olmalı ve kendinizi mutlu edecek bir kariyere yönelmelisiniz. Kişinin meslek seçimini ve gelecek planlarını doğru bir şekilde yapabilmesi için gerekli olan en önemli unsur, kişinin kendisiyle ilgili farkındalık düzeyidir.

Tercih yaparken kendi yapabilecekleriniz ve yapmak istediğiniz şeylerle ilgili bir fikir sahibi olmalı, kendi önceliklerinizi belirleyebilmelisiniz. Meslek seçimi sürecinde kendi beceri ve isteklerinin farkında olan, bunlarla ilgili gerçekçi bir değerlendirme yapabilen öğrencilerin kendileri için uygun kararlar vermesi daha kolaydır. Kendi becerilerinizin farkına varmak ve anlamak için okullarındaki rehber ve psikolojik danışmanlardan mutlaka destek almalısınız.

Karakter Özellikleri ve İlgi Alanları
Bazı öğrenciler planlı ve disiplinli olmayı tercih ederken, bazı öğrenciler hareketli ve değişken bir yaşamı tercih eder. Bazı öğrenciler, sosyal ilişki içinde olma ve çevreleriyle etkileşim kurma ihtiyacı hissederken, bazıları yalnız zaman geçirmeyi daha fazla önemser ve sosyal iletişim ihtiyacı daha düşüktür. Her öğrenci kendi kişilik özelliklerini anlamaya çalışmalı ve meslek seçiminde bu özellikleri dikkate almalıdır. Örneğin, sosyal ilişki kurma eğilimi yüksek olan bir öğrenci için sosyal hizmetler uygun bir alan olabilir; yalnız zaman geçirme ihtiyacı yüksek olan bir kişi ise finans, bankacılık gibi bir alana yönelebilir.

Öğrencilerin becerileri ve karakter özellikleriyle bağlantılı olan bir diğer unsur, ilgi alanlarıdır. İlgi alanları, öğrencinin keyif alarak yaptığı, anlamlı bulduğu aktiviteleri içerir. Bu aktiviteler, öğrencilerin becerileriyle paralellik gösterebildiği gibi bunlardan bağımsız da olabilir. Bazı öğrenciler dünyadaki siyasi ve toplumsal gelişmelerle daha fazla ilgilenirken, bazı öğrenciler sanatın bir dalına ilgi duyabilir. Öğrencinin, kendi ilgi alanlarına uygun bir meslek seçmesi, işini severek yapmasını kolaylaştıracak, bu da hem iş yaşamındaki başarıyı hem de genel yaşam doyumunu olumlu yönde etkileyecektir.

Meslekten Beklentiler
Meslek seçimi aşamasında, gelecekte yapacağınız işten beklentilerinizi netleştirmelisiniz. Para kazanmak, sosyal statü sahibi olmak, kendini ifade etmek, başkalarına faydalı olmak bu beklentilerden bazıları olabilir. Öğrenciler beklentilerini netleştirdikten sonra seçmeyi düşündükleri meslekle ilgili bilgi edinmeye çalışmalıdır. İlgilendikleri mesleklerde çalışan kişilerle konuşmak ve okullardaki rehber ve psikolojik danışmanlara başvurmak faydalı olacaktır.

Tercihte Sık Yapılan Hatalar

• Farklı puan türünden veya ortaöğretimdeki alanıyla uyuşmayan bölümler seçmek
• Tercih listesini doldurmak için aslında istemediği bölümleri yazmak
• Bölümlerin başarı sırası ve puanını göz önüne almayarak tercih yapmak
• Bölümlerin özel şartlarına dikkat etmeden tercih yapmak
• Kodlama hatası yapmak
• Başarı sırasına göre tercih yapmamak
• Devlet ve vakıf üniversitelerine dikkat etmemek
• Meslekleri ve üniversitelerin bulunduğu şehirleri tanımadan tercih yapmak
• Üniversite, bölüm ve şehir sınırlaması yaparak kazanma şansını azaltmak
• Vakıf üniversitelerinin burslu ya da burssuz programlarının özel koşullarını göz önünde bulundurmadan tercih yapmak
• Okul türü, alan, bölüm, yaş, sağlık, kilo, cinsiyet vb. bütün koşullarını tam olarak taşımadığınız programları tercih etmek

Kaygı nedir?
Kaygı, kişinin bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı bedensel, duygusal ve zihinsel değişimlerle kendini gösteren bir uyarılma durumudur. Başka bir ifadeyle stresin doğurduğu karmaşık fizyolojik ve duygusal tepkilerdir.

Sınav Kaygısı
Sınav kaygısı, öncesinde öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarının düşmesine yol açan yoğun kaygı olarak tanımlanır. Bireyin sınava yüklediği anlamlar, sınavla ilgili zihinde oluşturulan imaj, sınav sonrası duruma ilişkin atıflar ve sınav sonrası elde edilecek kazanımlara verilen önem sınav kaygısı oluşumu üzerinde etkilidir.

Sınav kaygısı neden oluşur?
Gerçekçi olmayan düşünce biçimlerine sahip olmak kaygının oluşmasında en önemli etkenlerdendir. Bunaltıya eğilimli kişilik yapısı (mükemmeliyetçi, rekabetçi) olanlarda daha sık görülür. Sosyal çevrenin beklentileri ve baskısı da önemli bir etkendir. Çalışmaya geç başlamak, yanlış çalışma alışkanlığı, beklenti düzeyi, hemen sonuç bekleme, görev ve sorumlulukları erteleme, gerekli çalışma konularının bitmemiş olması, yeteri kadar test çözülmemesi, zamanı efektif bir şekilde kullanamamak, sınav zamanını iyi yönetememek de sınav kaygısını tetikleyecektir. Diğer etkenler ise uykusuzluk, olumsuz düşünmek, yanlış beslenme, aşırı şekerli ve/veya karbonhidratlı beslenme ve aşırı kafein tüketimidir.

Sınav kaygısıyla başa çıkma yolları nelerdir?

• Düşünce ve inançları sorgulamak, gerçekçi olmayan düşünme alışkanlıklarını farklı bir gözle yeniden değerlendirmek
• Olumsuz düşüncelerden uzak durmak
• Planlı doğru ve etkili ders çalışmak
• Kendinizi başkaları ile kıyaslamamak
• Sınavın sonucuna değil sürecine odaklanmak
• Nefes alma, gevşeme egzersizleri yapmak
• Kaygıyı bastırmaya değil, onu kabul etmeye ve tanımaya çalışmak
• Düşünceleri durdurma tekniğini kullanmak
• Dikkatini başka noktalara odaklama tekniği kullanmak

Sınav öncesi yapılması gerekenler

• Zamanı iyi kullanmayı öğrenin
• Sınava iyi hazırlanmış bir çalışma programı ile hazırlanın
• Beslenmenize ve uykunuza dikkat edin
• Mükemmeliyetçi olmayın
• Sınava hazırlanma çalışmalarınızı son geceye veya sabaha bırakmayın
• Her zaman seçme hakkınız olduğunu bilin ve sürece odaklanın
• Her hafta sonu deneme sınavı uygulayın
• Verimli çalışma yöntemlerini ve test çözme yöntemlerini iyi bilin
• Cevaplayabileceğiniz sorulardan başlamak en iyisidir. Yapabildiğiniz sorulardan başlamak sizi motive eder
• İçinizde heyecan ve korku duygusunun büyümesine izin vermeyin
• Heyecanlandığınız zaman ya da “yapamayacağım korkusu” yaşadığınızda kendi nefesinize odaklanın. Daha önceden oluşturmuş olduğunuz yeni kimliğinizi görün

Ailelere Öneriler
Üniversite ve meslek seçimi çocuklarınızın hayatında önemli bir dönüm noktasıdır. Bu önemli dönüm noktasında ailenin destekleyici rolü büyük önem taşıyor. Ebeveynlerin bu süreçte çocuklarına uygun desteği sağlaması, yapılan seçimlerin daha bilinçli ve uygun olmasına katkıda bulunur. Bu destek sayesinde, hem aileler sahip oldukları bilgi ve deneyimi çocuklarına aktarabilmiş olmanın rahatlığını yaşar, hem de öğrenciler yalnız kalmadan, bilgili ve bilinçli bir şekilde seçimlerini yapabilir. Bu desteğin sağlanamadığı durumlarda aileler ve çocuklar arasında çatışmalar yaşanabilir ve öğrencinin sağlıklı bir seçim yapma süreci sekteye uğrar. Bu durum öğrencilerin kendilerini istemedikleri bir şehirde, üniversitede veya bölümde bulmasına neden olabilir.

Bu süreçte, öğrencilere uygun desteği sağlayabilmek için aileler neler yapabilir?

• Çocuğun aksi davranışlarını ya da derslerle ilgili yaşadığı problemleri yaramazlık, tembellik olarak yorumlamayın.
• Olumlu olun. Çocuğa ne yapması gerektiğinden çok ne yapmasını istediğinizi söyleyin.
• Davranışları ile ilgili daha sık geri bildirimde bulunun, sonuçlarını paylaşın.
• Çocuğun kendisinden beklenenin ne olduğunu tam olarak anlayabilmesi için kendi beklentilerinizi açıklayın, tutarlı ve gerçekçi olmaya özen gösterin.
• Çocuğunuzu hiçbir zaman başkaları ile kıyaslamayın.
• Sabırlı davranarak onun kazanımlarına destek olun.